Niš i Češka – snažne veze i nove šanse: Solunski front: Iako tada nisu imali sopstvenu državu, Česi su se borili da Srbima vrate svoju

28 новембра, 2023 0 By aleksandra

izvor: Energy press

U vrtlog Prvog svetskog rata, do tada najvećeg oružanog sukoba u istoriji u kome je pod oružjem bilo više od 70 miliona ljudi, uvučeni su i narodi koji tada nisu imali sopstvenu državu. Jedan od tih naroda bili su i Česi, koji su se tokom rata borili u okviru čeških ili čehoslovačkih legija, kao i u sastavu drugih armija.

Čehoslovačke legije, volonterske jedinice sastavljene uglavnom od Čeha i malog procenta Slovaka (oko osam odsto), činili su zarobljenici iz austrougarske vojske koji su se uglavnom borili u Italiji, Francuskoj i Rusiji.

Česi su delili vojničku sudbinu i sa Srbima boreći se u srpskim jedinicama i to u važnim momentima na tri mesta. Prvo, na početku rata 1914. i 1915. godine u Srbiji, zatim su se borili u sastavu srpskih dobrovoljačkih formacija u Dobrudži 1916. i na kraju su bili prisutni i na Solunskom frontu.

Prvi čehoslovački legionar, kako je još poznat František Krištof, radio je u beogradskoj banci. Odmah po objavljivanju rata, 28. jula 1914. godine, dobrovoljno se javio u srpsku vojsku. Zbog toga je označen kao prvi čehoslovački legionar iako stvaranje odvojenih čehoslovačkih legija u Srbiji nikada nije uspelo.

Inspirisan događajima u vremenu objave rata, ovaj glumac i pevač napisao je pesmu „Na srpskoj strani“, a učestvovao je i u povlačenju srpske vojske preko Albanije i na Solunskom frontu.

Formiranje dobrovoljačkih divizija

Kasnije kada je u Rusiji formirana Druga srpska dobrovoljačka divizija i Srpski dobrovoljački korpus, jer su stizali novi dobrovoljci, bilo je i prisilnog regrutovanja pripadnika drugih naroda iz Austrougarske. Tako su unutar korpusa počela nacionalna previranja, a među onima koji su protestovali bili su i Česi.

Oko 600 čeških dobrovoljaca napustilo je Srpski dobrovoljački korpus i ušlo je u sastav čehoslovačkih legija u Rusiji. Pukovnik Hadžić je lično pozdravio Čehe koji su odlazili odajući im priznanje za njihove borbe u Dobrudži. Ipak, u Srpskom dobrovoljačkom korpusu ostalo je 268 dobrovoljaca češke nacionalnosti.

Krajem 1917. godine počelo je prebacivanje dobrovoljaca iz Rusije na Solunski front kako bi se spojili sa srpskom vojskom.

Na Solunskom frontu bilo je oko 1.000 Čeha u redovima srpske vojske. Među njima su bili oni koji su se borili u Srbiji na početku rata i koji su stigli na Krf zajedno sa srpskom vojskom, kao i pripadnici Srpskog dobrovoljačkog korpusa koji su stigli iz Rusije.

**Solunski front**

Srpski vojnici su nakon povlačenja iz Srbije izgubili veći deo vojne opreme, i time su bili
zavisni od podrške svojih saveznika. Vojnici reorganizovane Srpske vojske na Solunskom frontu su bili obučeni u svetlo plave francuske uniforme, sa francuskom opremom i naoružanjem. Slično kao u Dobrudži, oni zadržali svoju tradicionalnu šajkaču.

Srpska vojska, formirana sa tri armije, je bila smeštena na levoj strani savezničkih snaga.
Prva armija pod komandom generala Živojina Mišica, Druga armija pod komandom
generala Stepana Stepe Stepanovića i Treća armija pod komandom generala Pavla Jurišića Šturma.

U ekspedicionim trupama su bili Britanci, Francuzi, Italijani, Rusi, Grci, Srbi, a takođe i češki dobrovoljci. Na Solunskom frontu su se sastali češki dobrovoljci iz srpskih trupa sa češkim dobrovoljcima iz francuske legije.

Tokom žestokih borbi na Solunskom frontu, u novembru 1916. godine u juriš na Staravinski vis, puk potpukovnika Vojina Popovića je sa 2.200 ljudi spao na svega 450. Mnogi su stradali, a bilo je i stradalih Čeha koji su bili dobrovoljci u komitetskim odredima. Zajedno sa poginulim potpukovnikom Popovićem, nastradao je i kapetan Bedžih Brezina, koji je koristio srpsko ime Mirko Popović.

**Odlazak u Francusku ili ostanak u Srbiji**

Početkom 1918. godine, velika većina čeških dobrovoljaca izrazila je želju da ode u Francusku i uđe u redove tamošnjih čehoslovačkih legija.

Među njima su bili i Česi iz srpske vojske, a jedna od glavnih osoba zaduženih za regrutovanje bio je František Krištof. Oni su prevezeni u nekoliko tura francuskim brodovima. Od pripadnika tih jedinica kasnije će biti formirana vojska novonastale Čehoslovačke države.

Oko 200 čeških dobrovoljaca, ipak, je odlučilo da ostane u srpskoj vojsci, a nakon rata, neki od onih koji su preživeli, ostali su da žive u Srbiji, odnosno Kraljevini SHS.

Period 1917. godine i veći deo 1918. na Solunskom frontu je održan relativno mirno i bez većih vojnih operacija. Proboj Solunskog fronta je počeo tek u jesen zadnje ratne godine. Od 15. septembra 1918. godine je počelo oslobađanje Srbije sa juga, pod sloganom „Napred u otadžbinu“.

Napad saveznika odvijao se duž reke Vardar. Napadu je prethodila masivna artiljerijska priprema i transfer svih savezničkih trupa iz Soluna prema frontu. Ubrzo nakon sloma fronta u Makedoniji na Dobrom polju i potpisivanja primirja u Solunu 29. septembra, kralj Ferdinand je abdicirao 3. oktobra 1918. godine.

Borba se nastavila samo protiv snaga Nemačke i Austrougarske. Konačno, 1. novembra 1918. srpska vojska je ušla u Beograd, a 3. novembra 1918. neprijatelj je primoran da napusti predratnu srpsku teritoriju.

Ovaj projekat podržao je Sekretarijat za kulturu i informisanje grada Niša kroz projektno sufinansiranje medijskih sadržaja u 2023. godini. Stavovi izneti u projektu nužno ne predstavljaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

Podelite